დამოუკიდებელ იურისტთა ჯგუფმა და არასამთავრობო ორგანიზაცია დემოკრატიის ინდექსი – საქართველომ, USAID სამართლის უზენაესობის პროგრამის მხარდაჭერით, მართლმსაჯულების სისტემაში კეთილსინდისიერების შემოწმების სისტემების შესახებ საერთაშორისო ონლაინ დისკუსია გამართა.

შეხვედრას ოცდასამი მონაწილე დაესწრო, მათ შორის იურისტები, ყოფილი მოსამართლეები და არასამთავრობო ორგანიზაციების წარმომადგენლები. მონაწილეებმა პოლონელ, ჰოლანდიელ და ჩრდილოეთ მაკედონიელ ექსპერტებთან ერთად განიხილეს ევროპის ქვეყნებში არსებული კანონმდებლობა ვეთინგის (მოსამართლეთა შემოწმების) შესახებ და მისი შესაბამისობა სასამართლოს დამოუკიდებლობასთან, ანგარიშვალდებულებასა და გამჭვირვალობასთან.

მოსამართლე გრეგორი ბორკოვსკიმ, 2010-2015 წლებში პოლონეთის მართლმსაჯულების ეროვნული საბჭოს ხელმძღვანელმა, ჰერმან ფონ ჰებელმა, მოლდოვაში სასამართლოს ადმინისტრირების ორგანოების ვეთინგის (წინასწარი ვეთინგის) კომისიის თავმჯდომარემ და CEELI ინსტიტუტის ცენტრალური და აღმოსავლეთ ევროპის მართლმსაჯულების ქსელის წევრმა ანდრეი ბოჟინოვსკიმ დამსწრეებს გაუზიარეს თავიანთი გამოცდილება ვეთინგთან დაკავშირებული თეორიისა და პრაქტიკის შესახებ, მათ შორის ისაუბრეს ისეთ თემებზე, როგორიცაა სასამართლოების ადმინისტრირების ორგანოების წევრთა ვეთინგი (მოლდოვა და უკრაინა), უსაფრთხოების სამსახურების მიერ მოსამართლეების პერიოდული შემოწმება (სლოვაკეთი და ხორვატია) და სრულფასოვანი ვეთინგი (ალბანეთი).

მონაწილეებმა ხაზგასმით აღნიშნეს, რომ კეთილსინდისიერების შემოწმება არის საგანგებო, ერთჯერადი ღონისძიება და უნდა იქნას გამოყენებული მხოლოდ მაშინ, როდესაც ამოიწურება სასამართლოს დამოუკიდებლობისა და კეთილსინდისიერების უზრუნველყოფის სხვა მექანიზმები. ის ასევე განსხვავდება სამუშაოს შესრულების შეფასებისა და დისციპლინური ან სისხლისსამართლებრივი დევნისგან, რადგან ეს ინსტრუმენტები შეიძლება რამდენჯერმე იქნას გამოყენებული, განსხვავებით ვეთინგისგან.

ექსპერტების მოსაზრებით, მოსამართლეთა კეთილსინდისიერების შემოწმება სასარგებლო ინსტრუმენტია სასამართლო სისტემაში არსებული გამოწვევების გადასაჭრელად. თუმცა, აღსანიშნავია, რომ ქვეყანა უკიდურესად ფრთხილად უნდა იყოს ვეთინგისთვის აუცილებელი გარემოებების იდენტიფიცირებისას. მოლდოვას შემთხვევაში, წინასწარი ვეთინგის კომისია აფასებს მხოლოდ მოსამართლეთა ეთიკას და ფინანსურ კეთილსინდისიერებას; კომისია არ აფასებს მოსამართლეების კომპეტენციას და მათ მიერ მიღებულ სასამართლო გადაწყვეტილებებს. კომისია ინფორმაციას აგროვებს საჯარო წყაროების, სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების, ჟურნალისტების, კერძო ბანკების და ზოგადად საზოგადოების დახმარებით.

ექსპერტებმა ასევე აღნიშნეს, რომ ადგილობრივი და საერთაშორისო წარმომადგენლობა და სამოქალაქო სექტორის ჩართულობა გადამწყვეტია ვეთინგის კომისიის წარმატებისთვის. კომისიის გადაწყვეტილების გასაჩივრების პროცედურები, გამჭვირვალობა და პროცესის ხანგრძლივობა დასახელდა გასათვალისწინებელ საკითხთა შორის. აღინიშნა, რომ კეთილსინდისიერების შემოწმება არ არის განყენებული პროცედურა და ქვეყანას უნდა ჰქონდეს ყოვლისმომცველი მიდგომა ამ პროცესის სტრუქტურირებისთვის.