2024 წლის 9 ივლისს, საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციამ (საია) იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მონიტორინგის მე-12 ანგარიში წარადგინა. საია იუსტიციის უმაღლესი საბჭოს მუშაობას 2012 წლიდან აკვირდება. ანგარიში საიას თავმჯდომარემ, ნონა ქურდოვანიძემ,  დემოკრატიული ინსტიტუტების მხარდაჭერის პროგრამის დირექტორმა, ნანუკა ყრუაშვილმა და საიას ანალიტიკოსმა, ნინო ნოზაძემ წარადგინეს. პრესკონფერენციას ონლაინ და სატელევიზიო მედიის წარმომადგენლები ესწრებოდნენ.

ანგარიში, რომელიც USAID სამართლის უზენაესობის პროგრამის მხარდაჭერით მომზადდა, 2023 წლის 1 იანვრიდან 31 დეკემბრის ჩათვლით პერიოდს მოიცავს საქართველოს სასამართლო სისტემის სხვადასხვა საკითხსა და არსებულ სირთულეებს მოიცავს. ანგარიშში ხაზგასმული ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა ე.წ. კლანური მმართველობაა“. ორწლიანი დაგვიანებით, პარლამენტმა არამოსამართლე წევრებად ისეთ კანდიდატებს დაუჭირა მხარი, რომ ამან, პლურალიზმის ნაცვლად, გავლენიანი ჯგუფის გაძლიერებას შეუწყო ხელი. შესაბამისად საბჭოს სხდომები დებატების და განსხვავებული აზრის გარეშე მიმდინარეობს, რაც დემოკრატიული და გამჭვირვალე პროცესის ნაკლებობაში გამოიხატება.

ანგარიში ასევე ეხება ევროკომისიის რეკომენდაციას მართლმსაჯულების ყოვლისმომცველი რეფორმის შესახებ. ხაზგასმულია, რომ შემუშავებული ყველა საკანონმდებლო ცვლილება ზედაპირული ხასიათის იყო და სისტემაში არსებული რეალური გამოწვევების მოგვარებას არ ემსახურებოდა.

ანგარიშში ასახული კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი საქმეთა გაჭიანურებასა და მოსამართლეების ვაკანსიებს ეხება. 2023 წელს იუსტიციის საბჭომ არ გამოაცხადა მოსამართლეთა კონკურსი პირველი და მეორე ინსტანციის სასამართლოებში, მიუხედავად ამის საჭიროებისა. სასამართლო სისტემაში ახალი კადრების შედინებაზე და მათ გადანაწილებაზე კოლეგია/პალატებში სრული კონტროლი იუსტიციის უმაღლეს საბჭოს აქვს. ეს უფლებამოსილება სისტემის გასაკონტროლებლად მთავარი ბერკეტია მის ხელში, რაც, თავის მხრივ, რეფორმებსა და სიტუაციის გაუმჯობესებას აბრკოლებს.

კვლავ პრობლემად რჩება საბჭოში ე.წ. თავმჯდომარეების კვოტის არსებობა. საანგარიშო პერიოდში საბჭოს არჩეული წევრებიდან ნახევარი იმავდროულად კოლეგია/პალატის თავმჯდომარეობას ითავსებდა. აღნიშნული სასამართლო სისტემაზე გავლენის გაძლიერებას უწყობს ხელს. ამასთან, დღემდე ჭიანურდება დისციპლინური სამართალწარმოება. საჩივრების სიმრავლის მიუხედავად, რომელთა უმეტესობაც გაჭიანურებულ მართლმსაჯულებას ეხება, საანგარიშო პერიოდში იუსტიციის საბჭომ მხოლოდ ერთი სადისციპლინო სხდომა ჩაატარა. დისციპლინური სამართალწარმოების არაეფექტიანობა ინდივიდუალურ მოსამართლეებზე ზეწოლის ბერკეტია, რაც მათ დამოუკიდებლობას უშლის ხელს.

ანგარიში ასევე, საჯარო ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის კუთხით მკვეთრ გაუარესებას უსვამს ხაზს. იუსტიციის უმაღლესი საბჭო სრულად დახურულ უწყებად გადაიქცა. საია-ს იუსტიციის უმაღლესი საბჭოსთვის, 2023 წელს საჯარო ინფორმაციის მისაღებად გაგზავნილ 8 წერილზე პასუხი ამ დრომდე არ მიუღია. გამჭვირვალობის ნაკლებობა მართლმსაჯულების სისტემის ანგარიშვალდებულებას კიდევ უფრო მეტად აზიანებს.